Hoạt hình Hollywood và 80 năm thống lĩnh thế giới (Phần 1)

Không còn là thể loai phim chỉ dành riêng cho khán giả nhí, ngày nay những người xem lớn tuổi hơn cũng bị thu hút bởi những bộ phim hoạt hình do Hollywood sản xuất, với nội dung và cách kể hiện đại, hiệu quả. Quá trình hình thành và phát triển của phim Hoạt hình Hollywood trong vòng 80 năm qua đã cho ra đời những tác phẩm đáng nhớ mà nhờ đó, nhiều hãng phim hoạt hình lớn được hình thành và phát triển.

Những hãng phim tiên phong và cột mốc đáng nhớ

Năm 1927, tận dụng sự biến đổi của việc đem âm thanh vào phim, hãng Walt Disney mạo hiểm làm Steamboat Willie - bộ phim hoạt hình đầu tiên có âm thanh đồng bộ, thu được số tiền vé kỷ lục và lôi kéo hàng triệu người đến rạp, mang đến biểu tượng chuột Mickey thành công vang dội. Technicolour - kỹ thuật phối màu ra đời, bộ phim hoạt hình đa màu đầu tiên trên thế giới là Flowers and Trees (1932).


Đối thủ đáng gờm của Disney trong thời kỳ phim câm là Pat Sullivan, nhưng hãng bị phá sản khi Felix The Cat ra rạp và lỗ nặng. Ngoài ra còn có Fleischer (chuyên sản xuất hoạt hình cho Paramount) với các phim Betty Boop và series Popeye. Năm 1930, hai họa sĩ giỏi của Walt Disney là Hugh Harman và Rudolf Ising chuyển sang làm việc cho Leon Schlesinger (sản xuất phim hoạt hìnhWarner Bros.) nhưng họ không thành công. Năm1935, Schlesinger thuê một đạo diễn hoạt hình mới là Tex Avery đưa đến người xem những nhân vật như lợn Porky, vịt Daffy, thỏ Bunny…


Năm 1937, phim hoạt hình dài đầu tiên tại Mỹ là Snow White and the Seven Dwarfs (Bạch Tuyết và bảy chú lùn) của Walt Disney. Năm 1959, hãng United Productions of America phát hành 1001 Arabian Nights (Nghìn lẻ một đêm). Trong vòng 25 năm, điện ảnh Mỹ chỉ có 5 phim hoạt hình dài. Disney tiếp tục sản xuất ba phim hoạt hình dài nữa là: Pinocchio, Bambi, Fantasia nhưng không thành công lắm. Thời điểm chiến tranh thứ hai nổ ra khiến chính quyền Mỹ yêu cầu tất cả các xưởng phim sản xuất những bộ phim mang nội dung tuyên truyền, trong đó Walt Disney có Victory Through Air Power­. Cuộc đình công của của nhân viên hãng Walt Disney sau đó đã làm xấu đi mối quan hệ làm ăn, nhiều thành viên của xưởng ra đi tìm bến đậu mới.

 
Friz Freleng và Bob Clampett của hãng Warner Bros. cũng tạo nên dấu ấn nhờ sự sáng tạo của họ qua các phim ngắn như Porky in Wackyland, The Big Snooze... Tài tử huyền thoại Mel Blanc lồng tiếng cho nhiều nhân vật hoạt họa của Warner Bros. khởi đầu cho sự tham gia của nhiều diễn viên nổi tiếng sau này.

 
Phim hoạt hình của MGM cũng tạo được một số dấu ấn nhỏ như: hình ảnh rất sống động, cốt truyện đơn giản. Sau đó, hãng này tạo dựng danh tiếng qua series nhiều tập Tom And Jerry (từ năm 1940 và kết thúc năm 2008) của William Hanna và Joseph Barbera. Hãng Warner Bros. đang có kế hoạch chuyển thể Tom And Jerry lên màn ảnh rộng. Series phim Red Hot Riding Hood của Tex Avery là phim hoạt hình đầu tiên dành cho người lớn với một số hình ảnh tươi mát. Riêng hãng Paramount thì khá lận đận trong việc nhân sự khi thành lập xưởng phim hoạt hình Famous Studio, dù vẫn làm ra những phim giải trí đươc yêu thích.

 
Một thể loại phim khác phim hoạt hình tĩnh vật ra đời với King Kong (1933) của Willis O’Brien. Ngay sau đó, George Pál cho ra dạng phim mới là live-action với những hiệu ứng đặc biệt, qua các phim: The Seventh Voyage of Sinbad, Anchors Aweigh –  tài tử Gene Kelly khiêu vũ với nhân vật hoạt hình chuột Jerry. Năm 2007, Walt Disney lặp lại dạng phim này với Enchanted trong đó các nhân vật hoạt hình biến thành người thật, do Amy Adams đóng vai công chúa. Hãng Colombia Pictures cũng vào cuộc với một số phim hoạt hình như Final Fantasy (2000), Monster House (2006) …nhưng không tạo được tiếng vang lớn.

 
Vào đầu thập niên 80 xuất hiện một xưởng vẽ có tên Pixar, khởi nguồn cho hãng Pixar do George Lucas sáng lập năm 1986. Năm 2006, hãng này đã được Walt Disney mua lại. Vừa qua tại LHP Venice, hãng Pixar đã nhận được giải thưởng Thành tựu trọn đời của Ban tổ chức. Từ năm 1995 đến nay, hãng đã cho ra mắt 10 bộ phim 3D là: Toy Story (Câu chuyện đồ chơi, 1995), A Bug’s Life (Cuộc sống loài bọ, 1998), Monster Inc (Công ty quái vật, 2001), Finding Nemo (Đi tìm Nemo, 2003), The Incredibles, Cars, Ratatouille (2007), Wall-E (2008), Up (2009)… và tất cả đều thành công về thương mại. Tổng doanh thu của những bộ phim này trên toàn thế giới khoảng 6 tỷ USD.

 
Hiện nay, Walt Disney và Dream Works đang là đối thủ cạnh tranh dữ dội, phim của họ hầu hết đều thành công. Tuy nhiên, khán giả nhận xét các phim của Disney và Dream Works có nhiều điểm tương đồng như Finding Nemo của Walt Disney và Shark Tale của Dream Works ra mắt năm 2004 cùng mang chủ đề đại dương, Shrek và Monster Inc. cùng nói về những kẻ xấu xí vui nhộn…Đây là về vấn đề nhân sự: Katzenberg rời hãng Walt Disney để đầu quân cho Dream Works và nhiều câu chuyện cũ của ông được dựng, trên một nền tư duy không mấy thay đổi.


Từ 2D đến 3D

Một số tác phẩm của thời kì vẽ tay và 2D hầu hết đều đã từng đến với khán giả Việt Nam qua truyền hình, sách và cả những vở kịch, phim cổ tích thiếu nhi…Những tác phẩm này có tính chất thần thoại, ngụ ngôn như Bambi (1942) của Disney dựa theo truyện Cuộc sống trong rừng của tác giả người Áo Felix Salten. Chuyện phim gián tiếp nói đến đời sống gia đình của người Mĩ thông qua câu chuyện chú nai Bambi bị lạc trong rừng phải tìm cách sống sót để gặp lại được cha mẹ. Phim nhận được ba đề cử Oscar cho Nhạc nền, Âm thanh và Bài hát hay nhất cho Love Is a Song. Doanh thu tổng kết của phim cũng đạt 267 triệu USD và phần hai được ra đời năm 2006.

 
One Hundred and One Dalmatians (101 con chó đốm, 1961) bối cảnh London 1960, chú chó đốm Pongo vô tình kết duyên chủ của mình và cô bạn gái Anita. Anita lại kết duyên cô chó đốm Purdy cho Pongo trong một đám cưới hạnh phúc. Tuy nhiên mọi chuyện không êm đẹp khi người bạn của Anita bắt cóc đàn chó và Pongo cùng Purdy phải giải cứu những đứa con của mình. The Little Mermaid (Nàng tiên cá, 1989) có tên trong 10 Phim Hoạt hình hay nhất Hollywood, với hình ảnh nàng tiên cá Ariel, dựa trên truyện cổ nổi tiếng của nhà văn Đan Mạch Andersen. Walt Disney đã chỉnh sửa cái kết của câu chuyện, khiến nó không buồn đẫm nước mắt như trong bản gốc: Nàng tiên cá không tan biến thành bọt nước mà có một đám cưới hạnh phúc bên chàng hoàng tử Eric. Phim có hai đề cử Oscar cho Nhạc nền xuất sắc nhất.


Snow White and the Seven Dwarfs (Bạch tuyết và 7 chú lùn, 1937) là câu chuyện về nàng công chúa xinh đẹp gặp phải mụ phù thủy tai ác. Vì muốn chiếm trọn trái tim hoàng tử, mụ giả thành bà lão tốt bụng để lừa quả táo độc. Năm 2008,  AFI bình chọn Snow White and the Seven Dwarfs là phim hoạt hình hay nhất mọi thời đại và được tái bản rất nhiều lần. Cinderella (Cô bé lọ lem, 1959) là chuyện cổ tích về một nàng nàng Lọ Lem sống trong cảnh bất hạnh với người dì ghẻ độc ác và hai đứa con riêng. Một ngày kia, nàng gặp được chàng Hoàng tử trong một dạ tiệc, vì phải quay về trước 12 giờ đêm mà nàng vô tình bỏ quên chiếc giày. Hoàng tử vì say đắm nàng đã cho lệnh thử giày và cuối cùng cũng tìm được Lọ Lem. Sleeping Beauty (Công chúa ngủ trong rừng, 1959) là phim màu được dựng trên màn ảnh rộng đầu tiên, nội dung không nằm ngoài mô-tuýp hoàng tử - công chúa và cái thiện - ác. Nàng công chúa chìm trong giấc ngủ say nghìn thu, chờ chàng hoàng tử. Phim tái bản nhiều lần và doanh thu tổng cộng đến nay là 478 triệu USD. Đã có nhiều tác phẩm điện ảnh thời nay vay mượn một số hình ảnh trong phim làm trích đoạn, dựng lại bằng người thật hoặc vay mượn ý tưởng, cái tên cho tác phẩm của mình, như một cách đánh giá tầm ảnh hưởng của phim Hoạt hình Hollywood.

 
Năm 1993, Tim Burton cho ra mắt phim hoạt hình kinh dị The Nightmare Before Christmas (Ác mộng đêm Giáng sinh) dù nhận được nhiều lời khen nhưng phim chỉ thu về 80 triệu USD. Năm 1998, ca khúc When you Believe do hai danh ca Whitney Houston và Mariah Carey hát trong bộ phim The Prince of Egypt (Hoàng tử Ai cập) đã giành được giải Oscar Bài hát trong phim hay nhất. Phim thu về khoảng 270 triệu USD.

 
Bộ phim hoạt hình 3D đầu tiên ra mắt khán giả là Toy Story (Câu chuyện đồ chơi, 1995) của hãng Pixar. Liên tiếp nhiều bộ phim sau đó đều gặt hái thắng lợi từ tiền vé đến giải thưởng như: Shrek, Finding Nemo, Corpse Bride, The Incredibles, Over the Hedge…