Chẳng phải vì ô nhiễm không khí, nhưng khí oxy vẫn có thể giết chết chúng ta theo cách không ai ngờ tới

Chúng ta có thể nhịn đói và chịu khát trong vòng vài ngày, nhưng chắc chắn chết nếu thiếu không khí trong vài phút. Đó là vì không khí có oxy.

Oxy (O2) quan trọng, bởi nó là một trong hai nguyên liệu chính cho sự hô hấp – và cơ thể sinh vật hoạt động được nhờ năng lượng phân giải từ quá trình này.

Nhưng cũng từ đây, các nhà khoa học đã đặt ra một câu hỏi: nếu phổi có thể thu được nhiều oxy hơn, thì phải chăng hô hấp sẽ diễn ra mạnh hơn, và chúng ta cũng khỏe hơn nhờ mức năng lượng cao đột biến?

Câu trả lời là không, vì oxy có thể gây ung thư 

Khi được đưa vào cơ thể với nồng độ cao hơn trong khí trời, cơ thể sẽ gặp phải hiện tượng mang tên "nhiễm độc oxy" với nhiều hậu quả xấu. Thở bằng oxy càng tinh khiết với thời gian càng dài thì sự tổn hại càng nghiêm trọng.

Những biểu hiện thường thấy của người bị nhiễm độc oxy là ho, đau đầu, choáng váng, buồn nôn, đau tức ngực hay chảy máu mũi… Nếu không được khắc phục sớm, cơ thể dễ bị bại liệt, gặp tổn thương não, xẹp phổi, thậm chí là cả ung thư. 

Tất cả những "tội ác" này đều xuất phát từ một thủ phạm: gốc tự do (free radical). Gốc tự do là những phân tử thiếu điện tích ở trạng thái bất ổn định, luôn có xu hướng cướp điện tích của các phân tử trung hòa khác.

Khi hô hấp, luôn có một phần rất nhỏ oxy biến thành gốc tự do. Ở điều kiện oxy bình thường, số lượng gốc tự do quá ít, chúng chưa kịp gây hại thì đã bị các chất chống oxy hóa tự nhiên tiêu diệt.

Tuy nhiên, khi oxy đưa vào cơ thể quá tinh khiết, thì một điều tất yếu là gốc tự do sẽ sản sinh ra nhanh hơn. Các chất chống oxy hóa lúc này không thể chống nổi được đội quân đông đảo này, để rồi gốc tự do có cơ hội được thỏa sức "phá phách".

Chúng có thể liên kết với protein và làm thay đổi cấu trúc của các nguyên tử khác. Hệ miễn dịch không thể nhận ra protein này nữa mà lầm tưởng đây là một tác nhân gây bệnh, nên sẽ giết chết protein. 

Gốc tự do cũng có thể gây ra sự mất cân bằng oxy hóa ảnh hưởng trực tiếp đến bao myelin trên các sợi thần kinh, hoặc làm biến đổi gen tế bào, tạo ra khối u.

Thống kê cho thấy hiện tượng nhiễm độc oxy thường xảy ra với những người thường xuyên phải dùng bình dưỡng khí như thợ lặn, hoặc các bệnh nhân đang phải điều trị bằng liệu pháp thở oxy.

Trên thực tế, nhiều người hiện có thể mua được bình oxy về nhà để tự điều trị một cách dễ dàng. Thế nhưng cần biết rằng, dù việc thở oxy là không sai, nhưng nó nên được đối xử như một loại thuốc - tức là cần đến sự chỉ dẫn của bác sĩ. Nếu cho thở tùy tiện, hậu quả có thể rất khó lường.