AQ chính truyện và phép thắng lợi tinh thần, tự huyễn hoặc bản thân khi gặp thất bại của người trẻ hiện nay

AQ chính truyện là truyện vừa duy nhất của Lỗ Tấn được đăng tải lần đầu trên "Thần báo phó san" ở Bắc Kinh trong khoảng thời gian từ 4 tháng 12 năm 1921 đến 12 tháng 2 năm 1922. Sau đó truyện được in trong tuyển tập truyện ngắn "Gào thét" năm 1923 và là truyện dài nhất trong tuyển tập này. Tác phẩm này thường được coi là một kiệt tác của Văn học Trung Quốc hiện đại; nó cũng được coi là tác phẩm đầu tiên viết bằng bạch thoại văn sau phong trào Ngũ Tứ (1919) tại Trung Quốc. 

Theo gốc gác của nhân vật AQ được nêu trong truyện thì "Q" ở đây phải đọc là "qui/quei" nhưng trên thực tế hiện nay hầu hết người Trung Quốc đọc theo cách phát âm của chữ cái "Q" trong tiếng Anh.

Câu chuyện kể lại cuộc phiêu lưu của AQ, một anh chàng thuộc tầng lớp bần nông ít học và không có nghề nghiệp ổn định. AQ nổi tiếng vì phương pháp thắng lợi tinh thần. Ví dụ như mỗi khi anh bị đánh thì anh lại cứ nghĩ "chúng đang đánh bố của chúng". 

AQ có nhiều tình huống lý luận đến "điên khùng". AQ hay bắt nạt kẻ kém may mắn hơn mình nhưng lại sợ hãi trước những kẻ hơn mình về địa vị, quyền lực hoặc sức mạnh. Anh ta tự thuyết phục bản thân rằng mình có tinh thần cao cả so với những kẻ áp bức mình ngay trong khi anh ta phải chịu đựng sự bạo ngược và áp bức của chúng. 

Lỗ Tấn đã cho thấy những sai lầm cực đoan của AQ, đó cũng là biểu hiện của tính cách dân tộc Trung Hoa thời bấy giờ. Kết thúc tác phẩm, hình ảnh AQ bị đưa ra pháp trường vì một tội nhỏ cũng thật là sâu sắc và châm biếm.

Lỗ Tấn từng viết: "Theo ý tôi, AQ trạc 30 tuổi, hình dáng bình thường, có cái chất phác đần độn kiểu nông dân, nhưng cũng có tiêm nhiễm ít nhiều cái xỏ lá của bọn du thủ, du thực ở Thượng Hải, có thể tìm thấy bóng dáng y ở những người kéo xe tay, xe xích lô, tuy thế AQ không có bộ dạng lưu manh, cũng không giống như bọn du lãng lang thang ngoài hè phố".

Bản sơ yếu lí lịch

- Họ và tên: AQ không có họ, không có tên. AQ chỉ là tên ước định mà tác giả gán cho mà thôi.

- Ngày tháng năm sinh: 0

- Quê quán: 0

- Nghề nghiệp: 0

"Một con số zero to tướng phủ lên lá số tử vi của AQ" - (Ðặng Thai Mai).

Phép thắng lợi tinh thần, bệnh tự cao tự đại biểu hiện của tư tưởng giai cấp thống trị ở Trung Quốc lúc này. Phép thắng lợi tinh thần là tạo ra những thắng lợi trong tưởng tượng mà thực chất là thất bại. Người khác đánh AQ, AQ bị thua, AQ cho rằng nó đánh mình chẳng khác gì nó đánh bố nó. 

Về gia thế của AQ không ai biết, nhưng AQ luôn luôn huyênh hoang: Nhà tao xưa kia có bề có thế bằng mấy mày kia, thứ mày thấm vào đâu. Có thể nói AQ đứng chênh vênh trên miệng hố hiện tại, không có quá khứ hoàng kim cũng không có tương lai xán lạn. Thế nhưng, AQ thường nói về tương lai: Con tớ ngày sau làm nên chẳng bằng năm, bằng mười lũ ấy à, AQ luôn mang trong mình phép thắng lợi tinh thần như là một lá bùa hộ mệnh, như là một thứ vũ khí tùy thân để phản ứng, để chống trả mọi đối thủ trong xã hội.

Là một cố nông, vậy mà AQ lại mang tư tưởng của giai cấp thống trị. Ðiều này đã tạo nên nét lạ trong tính cách của AQ. Song, có phải vì thế mà tính cách AQ thiếu tính chân thực, thiếu nhất quán không? Có người lại còn cho rằng đây là sự gán ghép tùy tiện của Lỗ Tấn. Hoàn toàn không phải như vậy. 

Tính cách điển hình của AQ là rất chân thực. Sỡ dĩ AQ là cố nông mà lại mang trong mình tư tưởng của giai cấp thống trị là bởi:Tư tưởng thống trị của một thời đại là tư tưởng của giai cấp thống trị.

"Phép thắng lợi tinh thần" là một sự tự an ủi bản thân, tự huyễn hoặc bản thân, tự thôi miên bản thân để giúp bản thân dễ dàng chấp nhận, bỏ qua cái thất bại để có thể mỉm cười sống tiếp. 

Trong tác phẩm, Lỗ Tấn đã phóng đại cái sự tự an ủi bản thân đó lên mức mù quáng, khiến nhân vật của mình có một kết cục đáng buồn. Trên người AQ tập trung cao độ tinh thần đó nên người ta đã dùng tinh thần AQ, chủ nghĩa AQ, AQ tướng… để làm tên gọi thay cho phép thắng lợi tinh thần. Nói cách khác, đó là trạng thái tâm lý của những kẻ thất bại song không chịu thừa nhận thất bại, hơn thế còn tìm cách trốn tránh vào ảo giác thắng lợi.

"Phép thắng lợi tinh thần" tuy được Lỗ Tấn nhắc đến trong tác phẩm khá lâu rồi nhưng với lớp trẻ hiện nay nó vẫn còn giá trị, đây là biện pháp tự lừa dối, tự trốn tránh để an ủi mình những khi thất bại. Đây là trạng thái tâm lí của những kẻ thất bại, song không chịu thừa nhận thất bại, hơn thế còn tìm cách trốn tránh vào những ảo giác thắng lợi.