Ăn chè mùa đông ở quán hơn 70 năm tuổi giữa phố cổ Hà Nội
Không có biển hiệu, bài trí cầu kì, đồ ăn cũng toàn thức quà vặt dân dã, rẻ tiền nhưng gánh hàng xôi chè này đã lưu truyền qua 4 thế hệ và hơn 70 năm qua, nằm ở khu phố cổ, nó vẫn luôn đông khách nhộn nhịp.
Trời lạnh hơn, quán xôi chè trên phố Hàng Bồ (đoạn giao cắt với Bát Đàn, Hà Nội) như cũng đông khách hơn. Bát xôi chè ăn vào sáng sớm hoặc khi chiều muộn vừa no, vừa ngon lành lại rẻ, chỉ 15.000 đồng. Xôi chè nóng hổi như thế nhưng lại là thức ăn làm mát dạ bởi thành phần toàn những đậu xanh, cốt dừa và đường mật.
Bát xôi chè đậu xanh khi đã trộn đều.
Món ăn này được kết hợp từ xôi vò...
...Và các loại chè nóng.
Gọi là quán xôi chè bởi vì nó làm từ xôi vò, ăn kèm với các loại chè đỗ đen, xanh, nước bà cốt làm từ gạo nếp xay nhuyễn nấu với gừng và đường phên. Xôi vò phối với từng loại chè lại cho ra một hương vị riêng. Chè được ủ nóng còn xôi hơi nguội. Vì vậy khi ăn, thực khách phải đảo đều xôi và chè với nhau để lan tỏa vị nóng, lạnh và để cho cái hương ngọt, thơm của hai thứ quện vào nhau. Bát chè khi ấy vừa sánh mượt, dậy mùi lại rất dễ ăn vì không quá ngọt. Vị ngọt sắc lẹm của đường, mật trong chè nóng đã được xôi vò cân bằng lại.
Xôi chè cũng chính là món chủ đạo trong thực đơn của quán. Tuy nhiên, món làm nên tên tuổi ở đây lại là chè bà cốt. Chè bà cốt thực ra là xôi vò ăn với nước cốt dừa hoặc nước bà cốt. Món ăn vừa đơn giản, vừa đánh thức vị giác vì vừa thơm, mềm dẻo, ngọt bùi lại không bị ngấy. Ngoài 2 món chính này, quán còn bán thêm bánh trôi tàu nóng, các loại chè hạt sen, đỗ đen, đỗ xanh nóng hoặc lạnh.
Thực đơn khá đa dạng của quán.
Đoạn ngã tư Hàng Bồ - Bát Đàn có 2 quán chè bài trí giống hệt nhau. Mỗi quán rộng chừng 15m2, bày toàn ghế nhựa thấp và không có bàn ăn. Nhìn xoàng xĩnh như vậy nhưng cứ vào khoảng 2-3h chiều, hàng nào hàng nấy đều đông khách nhộn nhịp. Ngoài người mua mang về, nhiều người vẫn tranh thủ ngồi lại, đặt bát chè lên chiếc ghế nhựa, thưởng thức nhanh món ăn nóng làm ấm dạ.
Bà Mùi (chủ quán) cho biết, 2 quán này do bà truyền lại cho hai cô con gái, vì thế thương hiệu và cách nấu giống nhau, có thể coi là một.
Quán ăn vỉa hè, bàn ghế sơ sài.
Vì thế hầu hết khách chỉ ghé vào mua mang đi.
Đồ ăn ở đây khá rẻ, chỉ 10.000-15.000 đồng.
Ngày thường đi qua 2 quán xôi chè nhỏ, chỉ nhìn thấy nó đông đúc hơn các hàng quán kế bên. Hỏi ra mới biết, quán ăn này có tuổi đời 70 năm. "Đến đời các con tôi là 4 đời gia đình tôi bán xôi chè ở Hà Nội", bà Mùi chia sẻ.
Nghề nấu xôi chè bắt đầu từ đời mẹ ruột của mẹ chồng bà. Sau này khi bà Mùi lấy chồng, suốt những năm 80, đầu 90 của thế kỉ trước, bà lặn lội gánh xôi chè bán rong khắp nơi. Công việc lúc đó cực nhọc, bán chè cho ai, bà phải vào tận nhà mời chào. Đã vậy thu nhập lại thấp, bát xôi chè lúc đó rẻ chỉ vài hào nhưng vẫn thưa khách. Mỗi ngày, bà chỉ bán hết một gánh hàng, tính ra thu nhập, phải tiết kiệm lắm mới đủ sống.
Bà Mùi năm nay đã 62 tuổi, công việc bán chè từ lâu đã nhượng lại cho 2 cô con gái chăm lo.
Bán xôi chè nhìn tưởng đơn giản vì toàn những thứ dễ làm nhưng với bà Mùi, đó lại là công việc khá vất vả. Cửa hàng mở từ lúc 7h30 sáng nên hôm nào, bà cũng lọ mọ dậy từ 4h lo đồ xôi, nấu chè. "Muốn có chè ngon phải chọn nguyên liệu ngon, sạch, khi nấu phải chú tâm vào việc gia giảm để xôi không bị mặn quá còn chè không quá ngọt".
Bà Mùi tâm sự, xôi chè quan trọng nhất ở phần nấu xôi vò. Phải làm sao để món xôi ấy nhiều đậu, ít gạo, tơi xốp mà vẫn giữ được độ dẻo. "Nấu xôi phải cho thêm chút muối, khi xôi chín thì dùng muôi đánh tơi lên. Nhiều người không biết cứ nghĩ xôi vò phải đem xôi ra thái nhỏ hoặc vò bằng tay nhưng như thế chỉ làm cho xôi bị bết hoặc quá khô".
Quán vỉa hè nhỏ nhắn nhưng đồ đạc cũng bày khá gọn gàng.
Chè ở đây toàn loại truyền thống như đỗ xanh, đen và hạt sen.
Ngoài chè, xôi, quán còn bán thêm bánh phu thê, bánh cốm.
Ngoài việc chú ý đến xôi vò, khi nấu chè nóng, phải chú ý gia giảm lượng đường vừa ăn. Riêng chè đỗ đen phải dùng đường phên để dậy lên mùi thơm. "Chè nóng ăn thường bị ngọt hơn chè lạnh do không thêm đá. Hơi nóng cũng làm vị ngọt trở nên sắc hơn nên mình phải điều chỉnh độ ngọt, làm sao khi ăn với xôi thì nó chỉ vừa đủ, không làm người ta bị ngán", bà Mùi nói.
Giao lại việc kinh doanh cho con gái đã lâu nhưng hễ nhắc đến chuyện bán xôi chè, bà Mùi vẫn nhớ rất rành rọt. Cả đời gắn bó, ăn ngủ cùng gánh chè nên bao năm qua, cái nghề này như thấm vào da thịt bà. "Tôi làm nghề này, vất vả nhiều lắm. Chồng tôi ốm yếu nên chuyện hàng họ đều do một mình tôi quán xuyến".
Tuy nhiên, điều khiến bà Mùi vui mừng nhất là món ăn này thanh đạm nên sức sống lâu bền. Năm tháng trôi qua nhưng người dân vẫn cứ yêu thích thứ quà vặt truyền thống ấy. Cửa hàng bà lại sẵn thương hiệu nên hơn 70 năm qua đều đắt hàng. "Vì thế con cháu tôi làm nghề này, chẳng lo chết đói. Chẳng biết các con còn làm nghề được bao lâu nhưng tôi chỉ hy vọng nghề này cứ được lưu giữ mãi".
